حضرت محمد (صلى ‏الله ‏عليه ‏و‏آله وسلم) می فرمایند:
*«با هم مخالفت نكنيد كه پيشينيان شما دچار اختلاف شدند و نابود گشتند».
*«هيچ امتى پس از پيامبر خود گرفتار اختلاف نشد، مگر آنكه باطل‏گرايان آن بر حق خواهانش پيروز گشتند».
اميرالمؤمنين (على عليه ‏السلام) می فرمایند:
*«بدان در امت اسلام هيچ كس وجود ندارد كه به وحدت امت محمد و به انس گرفتن آنان به همديگر از من دل‏سوزتر باشد».
*«جايگاه رهبر، چونان ريسمان محكم است كه مهره‌‏ها را متحد ساخته، به هم پيوند مى‏دهد. اگر اين رشته از هم بگسلد، مهره‏‌ها پراكنده و هر كدام به سويى خواهند افتاد؛ پس هرگز جمع‏‌آورى نخواهند شد».
*«همانا شيطان، راه‌‏هاى خود را به شما آسان جلوه مى‏‌دهد تا گره‌‏هاى محكم دين شما را يكى پس از ديگرى بگشايد و به جاى وحدت و هماهنگى، بر پراكندگى شما بيفزايد. از وسوسه شيطان روى گردانيد و به نصيحت آن كس كه خيرخواه شما است گوش كنيد».

چراغ راه

امام خمينى رحمت الله علیه:
*مسلمين بايد يد واحده باشند بر ضد همه ستمگران. اصولاً دعوت به اسلام، دعوت به وحدت است.
ا*گر علاقه به استقلال ايران داريد، وحدت داشته باشيد.
*تمام مسلمين با هم برادرند و برابرند و هيچ يك از آنها از ديگرى جدا نيستند.
*بدبختى دُوَل اسلامى از دخالت اجانب در مقدرات آنهاست.
مقام معظم رهبرى مدظله العالی:
*امروز، مهم‏ترين نياز دنياى اسلام، وحدت و همدلى است.
*اختلاف شيعه و سنّى يا عرب و كرد و تركمان و يا ديگر دسته‏‌بندى‌‏هاى تفرقه‏‌انگيز، تنها به وسيله دشمنان دامن‌‏زده مى‌‏شود.
*تنها راه مقابله با دشمنان اسلام، وحدت و يكپارچگى امت اسلامى و پرهيز از اختلاف و درگيرى است.
*دشمنان، با تبليغات خود، با جنگ روانى خود، با تلاش‏‌هاى موذيانه گوناگون خود سعى مى‏‌كنند بين صفوف ملت، اختلاف بيندازند.

سيد جمال الدين اسدآبادى

*اميدوارم حاكم و سلطان همه ملت‌‏هاى مسلمان، تنها قرآن باشد و عامل وحدت و يگانگى آنان، دين آنها.

اتحاد اسلامی

وحدت میان مسلمانان، از جمله مسایل بسیار مهم و اساسی انقلاب اسلامی است. تلاش‏‌هایی که پس از پیروزی انقلاب به منظور تحقق این مقوله حیاتی صورت گرفته و می‌‏گیرد، به عنوان حرکتی بنیادین و کاملاً استراتژیک، نقش عمده‌‏ای در حفظ سلامت، پایداری و موفقیت روز افزون این خیزش بزرگ سیاسی دینی ایفا می‌‏کند. امام خمینی رحمت ‏الله علیه پس از سرنگونی رژیم شاهنشاهی و تأسیس نظام اسلامی، با برافراشتن پرچم اتحاد اسلامی، حرکت اصلاح‌‏طلبانه درون ساختاری حکومت اسلامی را با ایجاد تحوّل و دگرگونی‌‏های اصولی در نظام اجتماعی کشور آغاز کردند و در این میان، از هفته وحدت، به عنوان یکی از ارزشمندترین ثمرات این حرکت اسلامی و اصلاحی برای ایران اسلامی و تمامی جوامع اسلامی یاد نمودند. اکنون که در هفته مبارک وحدت قرار داریم، به جاست که این میراث گران‌‏سنگ امام راحل را پاس بداریم و با تمام توان، در مسیر تحقق «اتحاد اسلامی» بکوشیم.

فرصت مغتنم

هفته وحدت، فرصت مغتنم و ارزشمندی برای گرامی‏داشت یاد پیشگامان اتحاد اسلامی، از جمله امام خمینی رحمت ‏الله علیه در جوامع اسلامی است. این ایّام بزرگ، هم‏چنین بهانه‌‏ای مناسب برای ارزیابی و بازنگری تلاش‏‌هایی است که به منظور تحقق آرمان‌‏های مقدس سرسلسله‏‌جنبان اتحاد اسلامی انجام گرفته است. بیایید در هفته وحدت، با بررسی مفهوم وحدت و مشخص ساختن معنای منطقی و جامع آن، عوامل بازدارنده و موانع تحقق وحدت امت اسلامی را به طور دقیق‌‏تر شناسایی کرده و راهکارهای اجرایی دست‏یابی به این آرمان ارزشمند را به صورت علمی مورد اشاره و تحلیل قرار دهیم.

صدا و سیما و هفته وحدت

بدون شک صدا و سیما به عنوان یکی از عظیم‌‏ترین و کارآمدترین رسانه‏‌های جمعی میهن اسلامی، در زمینه پی‏گیری حرکت اصولی و اصلاحی «هفته وحدت» و توجیه افکار عمومی برای حمایت از ایده منطقی و سرنوشت‌‏ساز وحدت امت اسلامی، رسالتی سنگین برعهده دارد. صدا و سیما می‌‏تواند اهمیت، حساسیت و گستردگی این موضوع بنیادین اسلامی را به مردم گوشزد کرده وهمه ابعاد و جوانب واقعی آن را مورد توجه قرار دهد. صدا و سیما می‏‌تواند برای شتاب بخشیدن به این تحول فرهنگی عمیق در جوامع اسلامی، در راستای تبیین و تقویت بنیادهای فکری، فرهنگی و دینیِ این ایده بزرگ، اهتمام به خرج داده و مؤثر واقع شود.

مطبوعات و هفته وحدت

بها دادن به هفته سرنوشت‌‏ساز وحدت و زمینه‌‏سازی برای تقویت و گسترش این ایده مبارک، از جمله سیاست‏‌های اصولی نظام اسلامی است که در مطبوعات نیز باید با دقت و جدیت کامل مورد توجه قرار گیرد. بر این اساس در برخورد با موضوعی چون هفته وحدت، بدان لحاظ که سخن از پیوند دو نحله عظیم دینی یعنی شیعه و اهل سنت است، باید کوشید جهت‏گیری برنامه‌‏ها علاوه بر پرداختن به مسایل ظاهری و روبنایی این دو نهاد دینی، به سمت تبیین و تشریح مبانی عمیق فکری و دیدگاه‌‏های اصولی و زیربنایی حاکم بر اذهان عناصر دو مذهب نیز باشد. از این رو، بخشی از برنامه‌‏های مربوط به این موضوع مهم، باید کاملاً تخصصی و علمی باشد و از سوی کارشناسان و صاحب‏‌نظران خبره شیعه و اهل سنت پی‏گیری شود و زمینه وحدت بنیادین در کلیه جوامع اسلامی فراهم گردد.

وحدت از منظر مقام معظم رهبری

مقام معظم رهبری، مبانی فلسفی وحدت را این‌‏گونه بیان فرموده است: «بنای توحید ـ که مبنای فکری و اعتقادی و اجتماعی و عملی ماست ـ در وحدت است.... در جامعه‌‏ای که بر مبنای شرک بنا شده باشد، طبقات انسان هم جدا وبیگانه از یکدیگر است. در جامعه توحیدی، که وقتی مبدأ و صاحب هستی و سلطان عالم وجود و حیّ و قیوم و قاهری که همه حرکات و پدیده‌‏های عالم، مرهون اراده و قدرت او می‏‌باشد، یکی است، انسان‏‌ها با یکدیگر خویشاوندند؛ چون به آن خدا وصل‏ند، به یک جا متصل‏ند و از یک‏جا مدد و کمک می‏‌گیرند. ولایت هم معنایش همین است. ولایت، یعنی پیوند و ارتباط تنگاتنگ و مستحکم و غیرقابل انفصال و انفکاک. جامعه اسلامی که دارای ولایت است؛ یعنی همه اجزای آن به یکدیگر و به آن محور و مرکز این جامعه، یعنی ولیّ متصل است. لازمه همین ارتباط و اتصال است که جامعه اسلامی در درون خود یکی است و متحد و متصل به هم است و در بیرون نیز اجزای مساعد با خود راجذب می‌‏کند».

وحدت بنیادین

وحدت اصولی، بر نوعی نگرش عمیق و پایدار و خالی از انحرافات در جامعه اسلامی متکی است. وحدت اصولی، در مقایسه با دیگر برداشت‌‏هایی که از مفهوم وحدت می‏‌شود، برداشتی بسیار عمیق و معرفت‌‏شناسانه‏‌تر است. از این منظر، برای حاکم شدن روح وحدت میان شیعه واهل سنت، همراه بامجموعه تغییراتی که در رفتار و سیاست‏گذاری‏‌های این دو نهاد مذهبی صورت می‏‌گیرد، باید به فکر اصلاح و پالایش این دو نهاد از برخی تفکرات انحرافی و تعصب‌‏آمیز، هم‏چون نگرش ضالّه وهابیت به شیعیان بود.

نعمت برادری

وحدت ما امت پیامبر صلی ‏الله ‏علیه‏ و‏آله وسلم را چه بهانه بهتر از این‏که همه به یک خدا، یک رسول و یک کتاب باور داریم؟ باید طنین کلام مبارک حضرت رسول اسلام صلی‏ الله‏ علیه‏ و‏آله را به گوش جان شنید؛ کلامی که تاریخ را در می‌‏نوردد، قومیت را درهم می‏شکند و ملیت را در هم می‏‌کوبد و به انسانیت انسان، رنگ فطرت می‏‌بخشد. کور باد آن چشم بدبین که مؤمنان را برادر ندید! دور باد آن دستی که بذر تفرقه در حرم خدا و پیامبر گرامی صلی‏ الله ‏علیه‏ و ‏آله و در مملکت اسلام پاشید! زیان‏بار دنیا و آخرت است، آن که این نهال دشمنی را به جان پرورید. مسلمانان! به یاد آرید که ما بر لبه پرتگاه بودیم و خداوند کریم از آن رهایمان ساخت در دل‏هامان به جای دشمنی، الفت و مهربانی رویانید و پس از آن، با این نعمت الاهی با هم برادر شدیم.

پیام هفته وحدت

هفته وحدت، یادگار پیر فرزانه انقلاب، حضرت امام خمینی رحمت ‏الله علیه است. پیام هفته وحدت این است که مسلمانان همه با هم برادراند. پیام گران‌‏سنگ هفته وحدت این است که بدانیم پافشاری بر تاریخ، قشری‏‌گری است و بها دادن به اختلافات ظاهری، سطحی‏‌نگری. باید میراث نبوت را پاس داریم تا به قهقرای جهل و ظلمت سقوط نکنیم. پیام هفته وحدت این است که با دست اتّحاد و ذهن هوشیار، در سایه دستورات پیامبر خدا و عترت پاک آن حضرت، مجال از تفرقه‏‌افکنیِ بیگانگان بگیریم. پیام هفته وحدت این است که در سایه قرآن و سنت و سیره رسول اکرم صلی ‏الله ‏علیه ‏و‏آله ، وحدت و یکرنگی خود را حفظ کنیم. در سایه امامت و ولایت، صراط مستقیم جمهوری اسلامی را بپیماییم و جز در مقابل خدا و رسولش برای کسی سر خَم نکنیم.

پیام دین

بی ‏تردید اگر مسلمانان، قرآن و پیام‌‏های رهایی‏بخش این کتاب آسمانی را سر لوحه امور سیاسی و اجتماعی خویش قرار دهند، هیچ قدرتی را یارای مقابله با آنان نخواهد بود. امت اسلام در سایه پرچم لا اله الاّ اللّه‏، خواهد توانست بر تمام شیاطین جهان و نیروهای استکباری پیروز گردد. اگر امروز مسلمانان در فلسطین و عراق قربانی می‏دهند، بر اثر بی‌‏مسئولیتی و بی‏‌انسجامی ماست که قدرت‏‌های استکباری را جسور ساخته است.
اکنون ببین در نوار غزه جه میگذرد! اینان پاره‏‌های تن اسلام‏اند که در گرماگرم غفلت و بی‏‌مسئولیتی‏ها، قصابی می‌‏شوند. این خون‏‌های جوانان مظلوم و بی‏‌گناه، اگر به خونخواهی‏‌شان برنخیزیم، ما را عبرت جامعه بشری خواهد کرد؛ باید هوشیار بود و به داد مظلومان رسید.

وحدت در جهت و هدف

هفته وحدت، هفته خرّم گل‏های زیبای بهاری است. ایام شادی‏بخشِ مسلمان و عید فرخنده احمد و پیشوای بزرگ جهان تشیّع، حضرت امام جعفر صادق علیه ‏السلام است. بسیار به ‏جاست که مسلمانان، نغمه‌‏های تازه‏ای آغاز کنند و به سمت همگرایی و اتحاد گام بردارند. مقام معظم رهبری، حضرت آیت اللّه‏ خامنه‏‌ای در این‌‏باره چه زیبا فرموده است: «این مبنای توحید و اعتقاد به وحدانیت حضرت حق، در تمام شئون فردی و اجتماعی جامعه اسلامی تأثیر می‌‏گذارد و جامعه را به صورت یک جامعه هماهنگ و مرتبط با یکدیگر و متصل و برخوردار از وحدت می‌‏سازد». 

اقبال و میراث مشترک معنوی

وحدت جهان اسلام، یکی از موضوع‏های اصلی و اساسی تفکر علامه اقبال لاهوری بود. به نظر این شاعر بزرگ، مسلمانانْ یک ملت‏اند و وحدت جهان اسلام، به هیچ ملت خاص و کشور خاصی محدود نمی‌‏شود. میراث مشترک معنوی و فرهنگی جهان اسلام، مایه افتخار مسلمانان است. او معتقد بود که این میراث عظیم، تفکیک‏‌پذیر نیست؛ یعنی مسلمانان جهان مانند خانواده‏ای بزرگ بوده و در شادمانی‏‌ها و رنج‏‌های یکدیگر شریک و سهیم باشند. از این رو، او آن‏ها را به شبنم یک صبح خندان تشبیه می‏‌کند و می‌‏سراید:

از حجاز وچین و ایرانیم ما                شبنم یک صبح خندانیم ما 

تشکیل جبهه متحد اسلامی

بدون تردید یکی از راهکارهای مهم در پیروزی بر مشکلات جهان اسلام و نیل به استقلال سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، تشکیل جبهه متحد اسلامی است. مقام معظم رهبری، حضرت آیت اللّه‏ خامنه‏‌ای در این‌‏باره می‌‏فرمایند: «باید مسلمانان جهان با هم متحد شوند و با هم دشمنی نکنند [و] محور همه، کتاب خدا و سنت نبی اکرم و شریعت اسلام باشد. مسلمانان باید شالوده زندگی خود را بر اسلام و قرآن استوار نمایند تا در تمام ادوار زندگی موفق باشند. هرگاه در طول تاریخ، مسلمانان با هم متحد بودند و یکپارچگی و وحدت کلمه داشتند و حول محور اسلام و قرآن عمل کردند، حیله‌‏های دشمنان تأثیری در کار آن‏ها نداشته است و تمام توطئه‌‏های استکبار را خنثی کرده‌‏اند».

جلوگیری از نشر آثار تفرقه‏‌انگیز

یکی از راهکارهای گسترش وحدت اسلامی در میان مسلمانان، جلوگیری از نشر آثار تفرقه‏‌انگیز در محیط اسلامی است. مقام معظم رهبری، حضرت آیت اللّه‏ خامنه‌‏ای(مدظله العالی) در این باره می‌‏فرمایند: «یکی از کارهایی که باید انجام بگیرد، جلوگیری از نشر آثار تفرقه‏‌انگیز است؛ چه در محیط شیعی [و] چه در محیط سنی. الان برای ایجاد بغض و کینه، آثاری نوشته می‏‌شود و پول‌‏هایی هم خرج می‌‏شود. اگر بتوانیم، باید جلو این‌‏ها را بگیریم. برای من کتاب‏‌های متعددی از نقاط مختلف عالم می‌‏رسد که پیداست اصلاً سعی افرادی بر این بوده که این کتاب‌‏ها، برای ایجاد کینه و کدورت و بغض و نگرانی نوشته شود».

امام خمینی( رحمت ‏الله علیه) و اخوّت دینی

حضرت امام خمینی رحمت ‏الله علیه پیوسته در راه شناخت آسیب‏‌های جوامع اسلامی و راهکارهای مبارزه با آن، هشدار می‌‏داد. ایشان یکی از آسیب‌‏های جدی مسلمانان را «اختلاف» می‌‏دانست و معتقد بود که این اختلاف‏‌ها، هم منشأ داخلی و هم منشأ خارجی دارد. آن حضرت در یکی از سخنان خود در این‌‏باره فرمود: «با انحراف اسلام از مسیر اصلی خود و غرض‌‏ورزی دشمنان داخلی و خارجی و وجود تفرقه و اختلاف، قوی‏‌ترین حاصل اقتدار اسلام، یعنی اخوّت دینی و اتحاد بین ملل مسلمان، به تدریج از میان رفت».

اختلافات مذهبی

یکی از آسیب‏‌های جدّی جوامع اسلامی در شرایط فعلی، اختلاف‏‌های مذهبی است. مقام معظم رهبری، حضرت آیت اللّه‏ خامنه‌‏ای در این‏باره می‌‏فرمایند: «حقا وضع مسلمین از لحاظ تضادها و اختلافات مذهبی، تأسف‌‏انگیز است. بسیاری از توانایی‌‏های علمی و فکری مسلمین در طول تاریخ، صرف تعارض با یکدیگر شده است... تا آن‏جایی که من یادم می‌‏آید، درگیری‌‏ها و تعارضات و جنگ‏‌های مذهبی بین مسلمین، به وسیله قدرتمندان هدایت شده است. از زمان بنی‌‏عباس تا زمان‌‏های بعد، همواره دست‏‌هایی، طرفداران عقاید مختلف اسلامی را به جان هم انداختند. اگر این دست‏‌ها نبود، آن‏ها با هم سال‏‌ها در صلح و آرامش زندگی می‏‌کردند و هیچ مشکلی نداشتند. در زمان حاضر، برای این‏که مسلمین با هم متحد و متفق نباشند و علیه هم کار کنند، تلاش‌‏های مضاعفی انجام می‌‏گیرد. این تلاش‏‌ها به خصوص در وقتی تشدید پیدا کرده که نیاز مسلمین به وحدت، بیش از همیشه است».

تقریب عملی

بدون شک تحقق موفقیت مسلمانان، در گرو انسجام و هم‏بستگی اجتماعی آنان است. اگر مسلمانان متفرق باشند، وعده‌‏های الهی و امدادهای غیبی نصیبشان نخواهد شد. بنابراین، امدادها و کمک‌‏های الهی در صورتی نصیب جوامع اسلامی می‏شود که امت اسلامی، تحت لوای قرآن و سنت نیکوی رسول اکرم صلی‏ الله‏ علیه ‏و‏آله و سیره پاک معصومان علیهم‌‏السلام ، به وحدت عملی دست یابند. مقام معظم رهبری، در این زمینه چنین فرموده است: «تقریب عملی، یعنی همکاری مسلمین با یکدیگر، منهای احساس جدایی عقیدتی و فرق‌ه‏ای. ما در میان خودمان و در جوامع دیگر به خصوص بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مکرر این را دیده‏‌ایم که برادران شیعه و سنی کنار هم می‌‏نشینند و در مسایل علمی و سیاسی و مسایل مربوط به سرنوشت اسلام، طوری با هم تبادل نظر می‏‌کنند که اصلاً به یادشان نیست که این مذهبش چیست و آن مذهبش چیست؟ در بسیاری از معاشرات‌مان با اصحاب مذاهب مختلف این را دیده‌‏ایم».

شهید صدر و راهکار نیل به وحدت

شهید آیت الله سید محمد باقر صدر، اسلام را مبدأ و محرّک بسیار نیرومندی در هویت دادن به مسلمانان می‌‏دانست. او علت انحطاط برخی جنبش‏‌های اسلامی را، عدم شناخت صحیح آن‏ها از اسلام و عمل نکردن به این دین سترگ الهی می‏دانست. از دیدگاه شهید صدر، ایجاد وحدت بین مسلمانان، آنان را به حرکت درآورده و استقرار حکومت اسلامی را میسر می‌‏سازد. از این رو، «پیوند عالمان اسلامی، احیای شخصیت اسلامی مسلمانان، شناسایی دشمن مشترک، احترام متقابل مذاهب، پرهیز از تحریک احساسات، ادب در گفتار و نوشتار، تشکیل کنگره بین‏‌المللی اسلامی و مبارزه با تعصب‏‌های قومی، راهکارهای رسیدن به وحدت، از دیدگاه شهید صدر می‌‏باشد».

وحدت در نگاه شهید بلخی

علامه سید اسماعیل بلخی، روحانی آگاهی بود که از حوزه پربار ومتعهد شیعی، عَلَم قیام بر دوش گرفت و ندای وحدت و آزادی سر داد و تا پایان عمر خود، از سعی و تلاش در رسیدن به مقصود خویش باز نایستاد. عامل مهمی که بلخی در طول مبارزه و قیام خویش تا آخرین لحظات برای زدودن و از بین بردن آن تلاش نمود، نفاق و اختلافات مذهبی و نژادی و دست‏یابی به وحدت اسلامی بود. او اختلاف را عامل اساسی عقب‏‌ماندگیِ جوامع اسلامی از قله‌‏های پرافتخار علم و دانش می‏‌دانست و می‌‏سرود:

چه ابتلاست که درهر بلاد می‏نگرم        نزاع مذهب و جنگ نژاد می‏نگرم 

او به خوبی دریافته بود که انحطاط مسلمانان، دراثر درد بی‏‌درمان اختلاف است. از این رو، برای چاره‏‌جویی این مشکل چنین می‌‏سرود:

بیا بیا همه اعضای یک بدن باشیم         امورجمله به وفق مراد می‏نگرم 
میان ما و تو صد درد مشترک باقی است         تو را به خود ز چه بی‏‌اعتماد می‏‌نگرم 

وحدت در نگاه سید عبداللّه‏ نوری
سید عبداللّه‏ نوری، رهبر نهضت اسلامی تاجیکستان درباره وحدت جامعه اسلامی می‏‌گوید: «باید همگی سعی و تلاش همه جانبه در وحدت و یکپارچگی مسلمانان داشته باشیم. باید در کنار یکدیگر و زیر پرچم دین و عقیده زندگی کنیم و پدیده شوم تفرقه را از میان مسلمانان دور سازیم. تعلیمات اسلامی، بیش از همه چیز ما را به وحدت، یکپارچگی، اتحاد و هم‏بستگی دعوت می‌‏کند. «همگی به ریسمان خدا چنگ بزنید و متفرق نشوید».

وحدت و قرآن

قرآن مجيد، وحدت را شيرازه اصلى دين اسلام مى‌‏داند و مى‌‏فرمايد: «همگى به رشته دين خدا چنگ زنيد و به راه‏هاى متفرق نرويد و به ياد آريد اين نعمت بزرگ خدا را كه شما با هم دشمن بوديد و خداوند در دل‌‏هاى شما الفت و مهربانى انداخت و به لطف خداوند، همه برادر دينى يكديگر شديد؛ در صورتى كه شما در پرتگاه آتش قرار داشتيد و خدا شما را نجات داد».

وحدت و تعاليم دينى

حيات واقعى دين اسلام، بر پايه وحدت بنا شده؛ زيرا اسلام دين تك محور نيست و اين رمز ماندگارى آن است. خداوند متعال هم دستورهاى خود را بر پايه وحدت نهاده تا مسلمين نسبت به يكديگر احساس مسئووليت كنند و همه با هم به سوى سعادت گام بردارند. يعنى مؤمنين يك خانواده بزرگ هستند تحت سرپرستى دستورهاى الهى: «اِنَّما الْمُؤمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بينَ اَخَوَيكُم؛ مؤمنان همه برادرند، پس هميشه بين برادرانتان صلح برقرار سازيد».

وحدت و سيره نبوى

عمل به سيره نبوى، يكى از نقاط قوت وحدت است، گرچه اين سيره به طور كامل در ميان مسلمانان دنيا اجرا نمى‌‏شود؛ ولى عمل به همان مقدار كم از سيره پيامبراعظم صلى‏ الله ‏عليه ‏و‏آله هم وحدت‌‏آفرين است. يكى از بارزترين ويژگى‌‏هاى سيره نبوى كه در كتاب‌‏هاى گوناگون حديثى از جمله «سنن النبى» آمده، جويا شدن از احوال مؤمنين و يارى رساندن به آنان بود كه اين رفتار پسنديده آن حضرت، حامل پيام وحدت ميان مسلمانان است.
رسول اعظم صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏آله ، درباره اختلاف و تفرقه ميان مسلمانان، توصيه‏‌هايى داشتند كه از جمله آنهاست: «باهم مخالفت نكنيد كه پيشينيان شما دچار اختلاف شدند و نابود گشتند».
«هيچ امتى پس از پيامبر خود گرفتار اختلاف نشد؛ مگر آنكه باطل‏‌گرايان آن بر حق خواهانش پيروز شدند».

دشمنان وحدت

براى مسلمانان جهان، يك دشمن مشترك وجود دارد؛ استعمارگرانى كه چشم طمع به سرزمين مسلمين دوخته‏‌اند و برآنند تا جايگاه سلطه‏‌گرانه خود را تثبيت كنند. براى مثال، آنان در حمله امريكا به كشور اسلامى عراق، نخست اين طرح شوم را نابخردانه ناميدند؛ اما هنگام اشغال عراق روشن شد كه بسيارى از دولت‏‌هاى استعمارگر، با امريكا، همدست هستند.
اكنون هم اين دولت‌‏هاى استعمارى با هر شيوه‌‏اى، حتى كاريكاتور، شايعه، اختلاف و... قصد دارند در ميان مسلمين، شكاف ايجاد كنند؛ ولى نكته در خور توجه اين است كه همه دولت‏‌هاى استعمارگر و ضد اسلام، از يك سو هدايت مى‌‏شوند؛ سازمان‌‏هاى جاسوسى امريكا و رژيم صهيونيستى.
بشنويد اين سخن مقام معظم رهبرى را: «تحريك عواطف مذهبى و فراهم كردن زمينه اختلاف، گناه است و كسانى كه اين كار را انجام دهند، در واقع به برآورده شدن هدف سازمان‏‌هاى جاسوسى امريكا و رژيم صهيونيستى كمك كرده‌‏اند».

راه گريز

البته بهترين راه مقابله با دسيسه دشمنان براى ايجاد اختلاف، همان وحدت است كه اين مهم، در كلام گهربار حضرت امام خمينى رحمت ‏الله علیه و مقام معظم رهبرى(مدظله العالى) به چشم مى‏‌خورد: «مسلمين بايد يد واحده باشند بر ضد ستمگران».
«تنها راه مقابله با دشمنان اسلام، وحدت و يك‏پارچگى امت اسلامى و پرهيز از اختلاف و درگيرى است».

آفات و علل وحدت‏گريزى مسلمانان

رهبران گمراه
يكى از مهم‏ترين علت‏‌هاى وحدت‏‌گريزى مسلمانان، وجود رهبران گمراه است كه تاريخ، بهترين شاهد اين مدعا است. رهبران گمراهى چون كمال آتاتورك و رضاخان، با ترويج فرهنگ غرب و مبارزه با دين اسلام، قصد داشتند ريشه وحدت را بخشكانند.

«كمال آتاتورك، بارزترين و افراطى‏‌ترين چهره غرب‏زده در جهان اسلام است. آتاتورك، پس از رسيدن به قدرت، دست به اقدامات ضد اسلامى و غرب‏‌گرايانه زد و در همه زمينه‏‌هاى زندگى اجتماعى و سياسى، به اسلام‌‏زدايى پرداخت. او مدرسه‏‌هاى مذهبى را بست، اذان و نماز را به زبان عربى قدغن، خط را عوض و كشف حجاب نمود».
رضاخان هم پس از جريان مشروطه، همان بلايى را بر سر مردم ايران آورد كه كمال آتاتورك بر سر مسلمانان تركيه آورد. در اين باره مقام معظم رهبرى مى‏‌فرمايد: «كسى كه در آن روز بزرگ‏‌ترين قدم را به نفع فرهنگ غرب و در حقيقت به نفع سلطه غرب و استعمار انگليس در ايران برداشت، رضاخان بود».
البته ناگفته نماند، هم اكنون هم در برخى از كشورهاى اسلامى اين‏‌گونه رهبران گمراه وجود دارند كه با در دست داشتن پرچم تفرقه، دست دوستى به سمت سلطه‏‌گران دراز كرده‏‌اند.
روشن‏فكران غرب‏زده
در تاريخ ايران، روشن‏فكران غرب‏زده، نقش عمده‏‌اى در رواج غرب‏گرايى براى از بين بردن وحدت مسلمانان داشتند. به فرموده مقام معظم رهبرى «زمانى كه غربِ مسلط به تكنولوژى و علم خواست در ايران پايگاه تسلط خود را مستحكم بكند، از راه روشن‏فكران وارد شد؛ از طريق عناصر خودفروخته‏‌اى مثل ميرزا ملكم‏‌خان‏‌ها و تقى‏‌زاده‏‌ها اقدام كرد» يا «بدين‌سان است كه درگير و دار معركه استعمارى، روشن‏فكران وابسته [كه] نقش دوگانه پيش‏قراول و نيز ستون پنجم استعمار را داشتند، كوس غرب‏گرايى را به صدا درآوردند».

ستون پنجم دشمن

ستون پنجم يا جاسوسان دشمن، مهم‏ترين نقش را در از هم گسيختگى مسلمين دارند. اين جاسوسان، با تعليم و تربيت كامل در ميان مردم كشورهاى مسلمان خود را جاى مى‏‌دهند و پس از دريافتن نقاط ضعف و قوت آنها، به صورت خيلى زيركانه و نرم، ضربه‌‏هاى خود را در جهت از بين بردن وحدت، وارد مى‏‌كنند. در اين ميان، دستگاه جاسوسى انگلستان، يكى از قوى‏‌ترين سيستم‏‌هاى جاسوسى به شمار مى‏‌رود. يكى از پژوهشگران مى‏‌نويسد: «دستگاه جاسوسى انگلستان، از عجيب‏‌ترين دستگاه‌‏هاى بشر است».
مستر همفر، يكى از همين جاسوسان انگليسى است كه پس از جاسوسى موفق در برخى از كشورهاى اسلامى ـ كه توانست فرقه وهابيّت را پايه‌‏ريزى كند ـ نقاط ضعف و قوت مسلمانان را اين‌‏گونه بيان مى‌‏كند: «از جمله نقاط ضعف مسلمين، اختلاف شيعه و سنّى، اختلاف بين ملت‌‏ها و دولت‌‏هاى آنان است.» يا «اختلاف موجود را مى‏‌توان با تكثير سوءظن ميان گروه‏‌هاى متنازع، هر چه بيشتر دامن زد. مى‌‏توان كتاب‏‌هايى نشر داد كه در آن، بعضى از مذاهب را مورد توهين قرار داد و لازم است در راه تخريب و تفرقه ميان مسلمانان، پول به حدّ كافى صرف كرد».

کینه‌‏های کهنه

بدون شک، نیاز مسلمین به اتحاد و اتفاق، از مبرم‏‌ترین نیازهاست، و درد اساسی جهان اسلام، همین کینه‌‏های کهنه میان مردم مسلمان است. دشمن همواره از همین شکاف‏‌ها سود می‏‌جوید. البته مفهوم اتحاد اسلامی که در صد سال اخیر، میان علما و فضلای مؤمن و روشن‏فکر اسلامی مطرح است، این نیست که فرقه‌‏های اسلامی برای ایجاد اتحاد اسلامی از اصول اعتقادی و یا غیر اعتقادی خود صرف‏‌نظر کنند و به اصطلاح مشترکات همه فِرَق را بگیرند و مختصات همه را کنار بگذارند؛ زیرا این کار نه منطقی است و نه عملی. از این‌رو فرقه‌‏های اسلامی، در عین اختلافاتی که در کلام و فقه و غیره با هم دارند، به واسطه مشترکات بیشتری که در میان آنها هست، می‏‌توانند در مقابل دشمنان خطرناک اسلام، دست برادری بدهند و جبهه واحدی تشکیل دهند.

گل‏بانگ وحدت

یکی از زیباترین و والاترین واژه‌‏ها، واژه وحدت و برادری است. برادری و وحدتی که پیامبر رحمت در استمرار رسالت دیگر انبیای عظام برای جوامع بشری به ارمغان آورد. پیامبر اکرم صلی‏ الله ‏علیه ‏و‏آله ‏وسلم مهاجرین و انصار را به میثاق اخوت و عقد برادری فرا خواند و بدین‏سان گل‏بانگ وحدت برای نخستین بار در فضای مدینه طنین افکند و دل و جان قرون و اعصار را نوازش داد و عطر دل‏انگیز آن مسلمانان را مدهوش خویش ساخت. سنگ زیرین بنای اتحاد و همبستگی اسلامی نهاده شد و ارزش‏‌های متعالی اسلامی و برادری و اتحاد، جانشین ارزش‌‏های پوچ و خیالی جاهلی شد. آری پیامبر اسلام صلی‏ الله ‏علیه ‏و‏آله ‏وسلم با استناد به آیات قرآن، جوامع اسلامی رابه اعتصام به حبل متین الهی و پرهیز از تفرقه و تشکیل امت واحده در سایه عبودیت اللّه، دعوت کرد. مسلمانان نیز در پرتو عمل به این دعوت و حرکت در طریق وحدت، متحد شدند و بر دشمنان چیره شدند و دیری نپایید که شاهد فتح و پیروزی را در آغوش کشیدند.

اخوت دینی و وحدت اسلامی

اسلام به عنوان مکتب جامع و جاوید، همان‏‌گونه که عرصه دعوت خویش را به قوم و ملت خاصی محدود نکرده است، اتحاد امت اسلامی را در صدر برنامه‌‏های سیاسی و اجتماعی خویش قرار داده و عقد اخوت دینی را میان فرزندان امت اسلام جاری کرده است. وحدت اسلامی که قوی‏‌ترین عامل توانمندی و اقتدار امت اسلام محسوب می‏شود، از دیرباز دست‏خوش توطئه‏‌های دشمنان قرار گرفته است. استعمارگران خارجی و ایادی داخلی آنان که قوّت خود را در ضعف جوامع اسلامی می‏‌جویند، برای غارت منابع و ثروت‌‏های ملل اسلامی، سعی در فرو ریختن جوّ اعتماد و فضای برادری حاکم میان ملل اسلامی داشته‏‌اند. حضرت امام خمینی رحمت لله علیه با تاکید بر اهمیت این عامل حیاتی، نقش استعمار در از بین بردن آن را چنین بازگو نموده‌‏اند: «علما و دانشمندان سراسر جهان، به ویژه علما و متفکران بزرگ اسلام، یک‏دل و یک‏جهت در راه نجات بشریت از سلطه ظالمانه این اقلیت حیله‌‏باز و توطئه‏‌گر... بپاخیزند... و این کتاب‌‏هایی را که اخیرا با دست استعمار منتشر شده و دامن به اختلاف بین طوایف مسلمین می‌‏زنند نابود کنند و ریشه اختلاف که سرچشمه همه گرفتاری‌‏های مظلومان است را برکنند و یک‏دل و یک‏سو بر این رسانه‌‏های گروهی که بیشترِ ساعاتِ شب و روز، به فتنه‌‏انگیزی و نفاق‌‏افکنی... عمر خود را می‌‏گذرانند، پرخاش کنند.

اسلام، محور اتحاد (با تکیه بر نظر امام خمینی رحمت لله علیه )

در اندیشه تقریب مذاهب و ملت‏های اسلامی، حضرت امام خمینی رحمت لله علیه تمامی محورهایی را که به کلیت و فراگیری امت اسلامی صدمه می‏زند، رد نموده، اسلام را به عنوان تنها محور اتحاد این امت عظیم مطرح می‏‌کند. ایشان خطاب به حجاج بیت اللّه الحرام می‏‌فرماید: «از جمله وظایف در این اجتماع عظیم، دعوت مردم و جوامع اسلامی به وحدت کلمه و رفع اختلافات بین طبقات مسلمین است که خطبا، گویندگان و نویسندگان در این امر حیاتی اقدام نمایند و کوشش کنند در به وجود آوردن جبهه مستضعفین که با وحدت جبهه و وحدت کلمه و شعار «لا اله الاّ اللّه»، از تحت اسارت قدرت‏‌های شیطانی، و اجانب و استعمارگران و استثمارگران بیرون آیند و با اخوت اسلامی بر مشکلات غلبه پیدا کنند».

وحدت اسلامی و تشکیل جبهه مستضعفان (با تکیه بر دیدگاه امام راحل)

تاکید بر ایجاد جبهه واحد مستضعفان در برابر استکبار و قدرت‏‌های شیطانی، یکی از محورهای مورد تأکید امام رحمت لله علیه است که جامعه اسلامی را برای نیل به تحقق وحدت اسلامی یاری می‌‏رساند. امام، با اعتقاد به پیوند عمیق میان وحدت اسلامی و شکل‌‏گیری جبهه مستضعفان، می‏‌فرماید: «مستضعفین جهان، چه آنهایی که زیر سلطه آمریکا و چه آنها که زیر سلطه سایر قدرتمندان هستند، اگر بیدار نشوند و دستشان را به هم ندهند و قیام نکنند، سلطه‏‌های شیطانی، رفع نخواهد شد و همه باید کوشش کنیم که وحدت بین مستضعفین در هر مسلک ومذهبی که باشند، تحقق پیدا کند.... و آنچه مهم است این است که شما در مذهب خود و ما در مذهب خودمان اخلاص را حفظ کنیم».

اتحاد ممالک اسلامی از منظر امام خمینی رحمت لله علیه 

امام خمینی رحمت لله علیه با بازگو کردن دیدگاه اسلام و یادآوری تأکید قرآن کریم بر اندیشه برادری دینی، اشاعه این تفکر را به عنوان یکی از راه‏کارهای شکل‏‌گیری وحدت اسلامی و تقریب مذاهب مطرح می‏کنند. در این‏‌باره موضع قاطع و روشن ایشان، در بخشی از بیاناتشان دقیقا مشخص است: «ما برای دفاع از اسلام و ممالک اسلامی و استقلال ممالک اسلامی در هر حال مهیّا هستیم. برنامه ما ـ که برنامه اسلام است ـ وحدت کلمه مسلمین است؛ اتحاد ممالک اسلامی است؛ برادری با جمیع فِرَق اسلامی است در تمام نقاط عالم؛ هم‏پیمانی، با تمام دول اسلامی است در سراسر جهان».

امام خمینی و سفارش به برادری بین تشیع و تسنن

حضرت امام رحمت لله علیه که ایجاد تفرقه مذهبی میان شیعه و سنی را محصول دست‏‌های پلید استکبار و اجانب می‏دانند، توسعه اخوت دینی میان پیروان تمامی مذاهب را دنبال نموده و پیروان مذاهب تشیع و تسنن را از اختلاف بر حذر داشته و به برادری و رفتار نیک با همدیگر سفارش فرموده است. آن گرامی خطاب به ملت ایران چنین می‏‌فرمایند: «من امیدوارم که تمام برادرهای ما در اطراف ایران، چه برادرهای اهل سنت و چه برادرهای اهل تشیع، و تمام کسانی که در این ملت هستند، از اقلیت‌‏های مذهبی، با هم جمع باشند و همه مثل برادر با هم رفتار کنند، تا این‏که این مملکت به پیش برود».

پیامدهای تفرقه از دیدگاه امام خمینی

بیداری امروز امت اسلامی، بازگشت مسلمین به قرآن و سنت، مطرح شدن ولایت امر و خلافت اسلامی، آزادی‏‌خواهی، عزت‌‏طلبی و حرکت‌‏های وحدت‏‌طلبانه مسلمین، بدون شک از ثمرات انقلاب مقدس امام خمینی رحمت لله علیه است. حضرت امام در طول حیات طیبه خویش باعث و بانی تحرکات مهمی در جهان اسلام بودند که یکی از اقدامات مهم ایشان، ایجاد وحدت و اخوت دینی، در میان مسلمین بود. آن فرزانه هم‏چنین برای تحقق این هدف مقدس و ایجاد وحدت و هم‏گرایی مسلمانان، در بسیاری از سخنان و نوشته‌‏های خود، امت اسلام را از تفرقه بر حذر داشته و آنان را به پیامدهای زیان‏بار و ناگوار تفرقه و اختلاف توجه داده‌‏اند. ایشان در این‏باره می‌‏فرمایند: «امروز اختلاف بین ما، تنها به نفع آنهایی است که نه به مذهب شیعه اعتقاد دارند و نه به مذهب حنفی و یا سایر فرق. آنها می‌‏خواهند نه این باشد نه آن، راه را این‏طور می‏‌دانند که بین شما و ما اختلاف بیندازند. ما با توجه به این معنی که همه ما مسلمان هستیم و همه ما اهل قرآن و اهل توحید هستیم، باید برای قرآن و توحید زحمت بکشیم و خدمت کنیم».

حیله‌‏های استکبار در اختلاف بین شیعه و سنی

جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب اسلامی با توطئه‏‌های مختلف استکبار جهانی و ایادی فرومایه آن مواجه شد. حیله‏‌ها و توطئه‌‏های رنگارنگ دشمنان به منظور تضعیف انقلاب اسلامی و رهبری آن، یکی پس از دیگری به مرحله اجرا درآمد. یکی از مهم‏ترین حیله‏‌های استکبار ایجاد اختلاف بین شیعه و سنی بود که با درایت و دوراندیشی امام راحل رحمت لله علیه خنثی شد. از آن زمان جلوه‏‌های راستین وحدت در پرتو رهبری‏‌های مصلح کبیر امام خمینی رحمت لله علیه در نظام جمهوری اسلامی آغاز و تحقق یافت و امروز در امتداد رهبری‏‌های حکیمانه بزرگ‌‏مرد تاریخ مقام معظم رهبری حضرت آیت اللّه خامنه‌‏ای، مدظله العالی، پرچم پرافتخار توحید به اهتزاز درآمده است.

جمهوری اسلامی، پیش‏گام وحدت اسلامی

وحدت اسلامی ـ که همواره آرزوی اندیشمندان اسلامی بود ـ با مجاهدت و تلاش خالصانه مسئولان جمهوری اسلامی پایه‌‏های اساسی آن تحکیم یافته است. تشکیل و تأسیس «مجمع‏ التقریب بین ‏المذاهب» از سوی رهبر معظم انقلاب زمینه را برای گفت‏وگوی مستقیم اندیشمندان و صاحب‏نظران برجسته جهان اسلام هموارتر ساخت و همین امر موجب شد تا گام‌‏های بسیار مهمی در خصوص وحدت اسلامی برداشته شود. جمهوری اسلامی، بدون شک از همان آغاز پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون، همواره با تمام توان، آیه‌‏های وحدت و همبستگی را برای مسلمانان قرائت نموده و گام‌‏های مهم عملی برای تحقق این هدف والا و ارزشمند برداشته است که بر هیچ فردی پنهان نیست.

منابع:

ماهنامه گلبرگ،مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، ش3
ماهنامه گلبرگ،مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، ش29، عبداللطیف نظری ـ امیر خوش نظر
ماهنامه گلبرگ،مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، ش62، عبداللطیف نظری 
ماهنامه ادبی اشارات، مرکزپژوهش های اسلامی صدا و سیما، ش48
ماهنامه ادبی اشارات، مرکزپژوهش های اسلامی صدا و سیما، ش72
ماهنامه ادبی اشارات، مرکزپژوهش های اسلامی صدا و سیما، ش83
ماهنامه ادبی اشارات، مرکزپژوهش های اسلامی صدا و سیما، ش95
ماهنامه ادبی اشارات، مرکزپژوهش های اسلامی صدا و سیما، ش107